Hvað eru sníkjudýr?
Sníkjudýr eru öll þau dýr sem að lifa á eða í öðrum dýrum
(sem þá kallast hýslar), og þau gætu skaddað
hýsilinn, en oftast draga þau hýsilinn ekki til
dauða. Iguana eðlur geta orðið hýslar fyrir ýmis snýkjudýr,
bæði utan á líkamanum og innan hans. Nýbakaðir
iguanaeigendur ættu alltaf að láta dýralækni yfirfara nýju
eðluna og athuga hvort nokkur snýkjudýr séu á kreiki.
Jafnvel þótt langflestar iguanaeðlur í dag séu aldar upp á
eðlubúgörðum (en ekki veiddar beint úr náttúrunni) þá eru
samt líkur á því að þær beri snýkjudýr. Þá geta eðlurnar
líka smitast af sníkjudýrum frá öðrum eðlutegundum í
gæludýrabúðunum, svo þetta er ekki eitthvað sem eingöngu
varðar eigendur iguana eðla sem eru veiddar beint úr
náttúrunni.
Útvær sníkjudýr:
Blóðmaur:
Blóðmaurar eru áttfætlur sem að festa sig við hýsil sinn og
þrífst þar á blóði og vessum hans. Blóðmaurar geta einnig
borið sjúkdóma.
Einkenni:
-Eðlan klórar sér furðulega mikið.
-Eðlan á í vandræðum með að fara úr ham.
-Furðulega útlítandi eða skemmd hreistur á einstaka stöðum.
-Sýnilegir blóðmaurar á röltinu á eðlunni, eða það sem
algengara er, sjást fastar í húðfellingum eða undir
hreistri. Eftirlætis staðir blóðmaura eru mjúka húðin í
kring um augun, í handakrikunum og í klofinu.
Meðhöndlun:
-Ein leið til að losna við blóðmaur er að hylja þá í
jarðolíuhlaupi. Hlaupið hylur önduraropin á líkömum
blóðmauranna og þeir kafna, deyja og detta af.
-Önnur leið er að grípa um líkama blóðmaursins með
læknistöngum, eins nálægt höfði hans og mögulegt er og toga
varlega þar til hann sleppir takinu. EKKI toga
snögglega eða harkalega þar sem þá mun höfuðið sennilega
verða eftir inni í eðlunni og getur valdið slæmri sýkingu.
-Þegar maurinn hefur verið fjarlægður skal bitsárið
hreinsað og skolað með fúkkalyfssmyrsli.
-Grandskoðaðu búr eðlunnar og athugaðu hvort þar leynist
nokkuð fleiri blóðmaurar og skiptu um undirlag í búrinu.
Blóðmaurar eru ekki nærri því eins algengir og skaðlegir
eins og frændur þeirra, mítarnir.
Mítar:
Eins og blóðmaurarnir eru þeir áttfætlumaurar sem festa sig
við hýsil sinn og sjúga blóð. Þeir eru miklu smærri og
finnast í miklu magni á eðlunni og í búrinu. Mítarnir eru
mun virkari en blóðmaurinn og virðast vera agnarsmáir
punktar sem hreyfast. Ef þú átt eðlu sem hýsir míta, þá
ertu í vandræðum.
Einkenni:
-Þeir hafa sömu einkenni og blóðmaurarnir, en mítarnir eru
mun smærri og því erfiðara að taka eftir þeim. Þeir halda
sig helst við sömu staði og blóðmaurinn; í kring um augun,
í handakrikunum og í klofinu.
Meðhöndlun:
Meðhöndlunin er tveggja þrepa ferli. Þú verður að meðhöndla
eðluna og einnig verðurðu að meðhöndla búrið
vandlega. Þrepin tvö eru hvorki auðveld né
skemmtileg, en þau eru nauðsynleg til þess að losna við
mítanna.
Að meðhöndla eðluna:
-Þú getur borið lag af barnaolíu eða jarðolíu á eðluna og
látið olíuna liggja á eðlunni í nokkrar klukkustundir í
senn áður en þú skolar hana aftur af. Þetta kæfir mítana.
Þú þarft að endurtaka þetta vikulega þar til mítarnir
hverfa alveg.
-Þú getur haft samband við dýralækninn þinn og fengið
flóasprey. Ekki nota nein eiturefni á eðluna þína án
þess að tala við dýralækninn þinn fyrst! Eingöngu ætti
að notast við efni sem dýralæknirinn samþykkir (svo sem
sprey sem framleitt er fyrir unga kettlinga). Ef
dýralæknirinn samþykkir ákveðna vöru, geturðu úðað henni á
handklæði og strokið því svo yfir alla eðluna. Fara skal
sérstaklega vel yfir eftirlætis svæði mítanna (sjá hér að
ofan í einkennalistanum). Þú þarft að fara sérstaklega
varlega í kring um augun. Að úða fyrst á handklæði í stað
þess að úða beint á eðluna sjálfa gefur þér meiri stjórn á
því hversu mikið af efninu fer hvert og hvert efnið á ekki
að fara (svo sem í augun).
-Vinsæl leið til þess að losna við míta er að setja eðluna
í bað. Baðvatnið skal blandað með Betadíni, nógu miklu til
að gera vatnið te-brúnt að lit. Vatnið ætti að ná eðlunni
ca. upp að öxlum. Þar sem mítarnir geta skriðið upp á höfuð
eðlunnar til að sleppa undan vatninu skaltu varlega hella
vatni yfir höfuð eðlunnar, en gættu þess þó að ekkert vatn
fari í augu hennar. Eftir baðið skaltu setja Betadín í klút
og strjúka honum í kring um (ekki í) augun, í handakrika, í
húðfellingar við fætur og við endaþarminn - öll þau svæði
þar sem mítarnir vilja halda sig. Þetta skal gera einu
sinni til tvisvar í viku þar til mítarnir koma ekki aftur.
Að meðhöndla búrið:
-Fjarlægðu undirlag búrsins og hentu því. Þrífðu
VANDLEGA búrið og allt sem í því er (greinar,
matardallar, klifurdót o.fl.). Láttu allt liggja í
bleikiefnislausn sem er: Hálfur bolli bleikiefni á móti
tæpum fjórum lítrum af vatni. Allt þarf að liggja í
bleikiefnislausninni í að minsta kosti átta klukkustundir.
Skolaðu svo vel og láttu loftþurrkast í að minsta kosti 24
klukkustundir. (gættu þess að eðlan sé hvergi nærri,
gufurnar geta verið mjög skaðlegar).
-Hluti í búrinu sem eru úr timbri má baka á hitanum 90 til
120°C í þrjár klukkustundir til þess að drepa alla míta
og/eða egg sem þar gætu leynst.
-Mítar eru rosalega þolnir gegn jafnvel sterkustu
sótthreinsiefnum. Þess vegna þarftu að meðhöndla búrið með
meindýraeitri til þess að losna við þá fyrir fullt og allt.
Þetta geturðu gert með því að setja flóaólar inn í búrið.
Staðsettu ólarnar þannig að þær komist hvergi í beina
snertingu við búrið sjálft (t.d. veggi, gólf eða loft
búrsins). Þetta geturðu gert með því að leggja ólarnar á
álpappír. Reyndu svo að loftþétta búrið eins vel og
mögulegt er og láttu ólarnar liggja í búrinu í margar
klukkustundir. Á meðan geturðu hreinsað nánasta umhverfi
búrsins vandlega til að hindra að mítar komist aftur inn.
Að þessu loknu skaltu láta búrið lofta vel í marga
klukkutíma áður en þú lætur eðluna aftur inn í búrið.
Eftir meðhöndlun er mjög mikilvægt að fylgjast sérstaklega
vel með eðlunni og búrinu og sjá hvort mítarnir komi aftur.
Eggin, og verulega smávaxnir og óþroskaðir mítar geta
leynst víða og sloppið við meðhöndlun. Meðhöndlun á bæði
eðlunni og búrinu skal endurtekin þar til mítarnir hverfa
fyrir fullt og allt. Í útlöndum er einnig hægt að kaupa
skordýr sem að þrífast á mítunum, en skaða iguana eðluna
ekki. Þessar verur éta alla míta og egg þeirra og deyja svo
úr sulti. Því miður veit ég ekki til þess að þessi dýr séu
seld hér á landi.
Innvortis sníkjudýr:
Það eru til margar tegundir innvortis sníkjudýra sem geta
lifað í meltingarvegi eðlunnar og rænt hana næringarefnum,
ert þarma hennar og valdið almennri vanlíðan ef ekkert er
að gert.
Tegundir innvortis sníkjudýra:
-Frumdýr (Protozoans): Einfrumungar sem eru
stærri og flóknari en bakteríur. Í þessum flokki eru meðal
annars svipudýr, bifhærð- og randhærð dýr, amöbur og
hreyfingarlausir einfrumungar.
-Hringormar og þráðormar (Round Worms /
Nematodes): Óliðaðir ormar sem hafa hringlaga
líkama. Í þessum flokki er njálgurinn einna algengastur.
-Flatormar og bandormar (Flatworms /
Cestodes): Hér höfum við bandormana, þeir eru ekki
eins algengir í iguana eðlum eins og þeir eru í t.d. hundum
og köttum, en þó koma upp tilfelli einstaka sinnum.
Einkenni invortis sníkjudýra:
-Lystartap.
-Máttleysi og dofi.
-Slím í saurnum.
-Sýnilegir ormar í saurnum.
-Þyngdartap eða þá að eðlan þyngist ekki þrátt fyrir mikla
matarlyst.
-Eðlan kúkar óvenjulega oft og saurinn er þunnfljótandi
og/eða sérstaklega illa lyktandi.
Meðhöndlun:
-Ett það fyrsta sem nýbakaður iguanaeigandi ætti að gera er
að taka ferskt saursýni frá nýju eðlunni og fara með það
til dýralæknis. Dýralæknirinn mun rannsaka sýnið og geta
sagt til um ef eitthver sníkjudýr finnast í því.
-Þegar borin hafa verið kennsl á sníkjudýrin mun
dýralæknirinn skrifa upp á lyf til þess að losna við þau.
Fylgdu leiðbeiningum dýralæknisins vandlega þannig að
skammtastærðir og inngjöf fari rétt fram. Best er að mæta
aftur með saursýni til dýralæknis eftir að lyfjagjöf hefur
verið hætt til þess að ganga úr skugga um hvort frekari
meðferð sé þörf.
-Eðlubúrið þarf að þrífa og sótthreinsa til þess að drepa
egg sem gætu legið í því.
-Á meðan á meðferð stendur er mikilvægt að saur sé
fjarlægður úr búrinu um leið og eðlan hefur hægðir til þess
að sporna við því að eðlan smitist aftur.
Til að athuga hvaða lyf eru oftast gefin við innværum
sníkjudýrum er hægt að skoða þessa
síðu.